2021’de Türk dış siyasetinde Batı’dan ‘kriz’, Doğu’dan ‘normalleşme’ rüzgârları esti
2021 yılında birinci dış siyasette atağı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun 12 Ocak’ta Ankara’daki Avrupa ülkelerinin büyükelçileriyle yaptığı toplantı oldu.
Bu görüşmede Avrupa büyükelçilerine uzun vadeli bakış açısıyla hareket ettiklerini belirten Erdoğan, olumlu gündem oluşturmak ve Avrupa Birliği (AB) ile bağları rayına bir daha oturtmak için hazır olduklarını vurgulayarak, Avrupa’dan da birebir tutumu göstermesini beklediklerini kaydetti. Şiddetli geçen bir yılın akabinde 2021 yılında alakaların düzelmesini sağlamanın tarafların elinde olduğunu aktaran Türkiye Cumhurbaşkanı, AB ile bağlar konusunda tertipli tepelere ve üst seviye diyalog toplantılarına tekrar başlamanın faydalı olacağını vurguladı. Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki gerginliği düşürdüğü devirde verilen bu bildiriler, Türkiye-AB bağlarında bir yumuşama sinyali oldu.
4 buçuk yıllık ortadan daha sonra Yunanistan’la birinci toplantı
Bu süreci Türkiye ile Yunanistan içindeki istikşâfi görüşmelerin 4,5 yıllık ortadan daha sonra bir daha yapılması takip etti. 61’inci tıp istikşâfi görüşmelerin akabinde Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, “Cumhurbaşkanımızın kuvvetli liderliğinde Ege dahil tüm meselelerin tahlili mümkündür ve bunun için irademiz tamdır. Bölgesel barış ve istikrar her insanın menfaatinedir” açıklamasında bulundu. Lakin Yunanistan ile bağlantılardaki tansiyon ve karşılıklı ataklar azalmadı.
Biden idaresi Türkiye’ye yönelik mektupla başladı
ABD cephesinde de Türkiye zıddı tavır yılın birinci aylarından itibaren devam etti. çabucak hemen 20 Ocak’ta misyonu alan ABD’nin yeni lideri Joe Biden’a mektup yazan ABD Senatosu’nun 54 üyesi Türkiye’ye çeşitli suçlamalar yöneltti. 9 Şubat tarihindeki mektupta senatöler, ABD liderinden “Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve idaresine otoriter istikametten dönmesi, insan haklarına saygılı olması, siyasi ve vicdani tutukluları özgür bırakması ve bunları çabucak yapması için baskı uygulamasını” istedi. 26 Şubat’ta ise 170 Temsilciler Meclisi üyesi ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’e emsal taleplerin olduğu bir mektup daha gönderdi.
Türkiye’nin ortak üreticisi olduğu F-35 programından atılması da 2021’in en değerli gündem hususlarından bir tanesiydi. 19 Şubat’ta medyaya düşen habere göre Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı iştiraklerinden SSTEK Savunma Sanayi Teknolojileri AŞ, Türkiye’nin F-35 savaş uçağı programındaki haklarını korumak emeliyle ABD’de yapacağı teşebbüslere yönelik stratejik ve hukuksal danışmanlık hizmeti almak için milletlerarası hukuk şirketi Arnold&Porter ile mutabakat imzaladı. Yıl sonuna ulaştığımızda bu bahiste rastgele bir yeni gelişme medyaya yansımadı. Lakin Türkiye’nin F-35’teki haklarını ve ödediği parayı geri alma uğraşı sürdü.
Mısır’la yeni adımlar
Türkiye’nin Arap Baharı devrinde iktidara gelen Müslüman Kardeşler başkanlarından Muhammed Mursi’nin devrilmesi ve iktidarı Abdülfettah es-Sisi’nin almasıyla Mısır’la alakaları durmuştu. 2021 yılında bu bahiste kıymetli bir adım Mısır’ın hidrokarbon yataklarının aranması için açtığı ruhsat ihalesinde Türkiye’nin hassasiyetlerini dikkate alması oldu. Mısır, 18 Şubat’ta 24 parsel üzerinden açılan milletlerarası ihalede, arama/sondaj alanlarını Türkiye’nin 2019 yılında Birleşmiş Milletler’e bildirdiği kıta sahanlığının güney hududunda sonlandırdı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, “Mısır’la deniz yetki alanlarını müzakere ederek bir mutabakat imzalayabiliriz” derken Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar da “Bu, fazlaca kıymetli bir gelişme, bunun devam etmesini bekliyoruz” tabirlerini kullandı. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın da mevzuyu, “İki ülkenin birbirleriyle konuşması, ikili ve bölgesel bağlarımızı geliştirebilir” kelamlarıyla kıymetlendirdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ise “Mısır’la istihbari, diplomatik ve ekonomik olarak işbirliği sürecimiz devam ediyor. Badire kelam konusu değil. Bunu en üst seviyede değil de bir tık altında devam ediyor. Gönlümüz ister ki Mısır’la olan bu süreci epeyce daha kuvvetli devam ettirelim. Bu istihbari, diplomatik ve siyasi görüşmeler sonuç verici olduktan daha sonra bunu daha ileri taşırız. Mısır halkıyla Türk milletinin başka olması kelam konusu değil. Mısır halkını Yunanistan’ın yanına yerleştirmek kelam konusu değil. Olması gereken yerde görmek isteriz” açıklamasında bulundu.
HDP ve İstanbul Kontratı kararları ABD’nin tenkitlerine niye oldu
Şubat ayının değerli gündemlerinden biri de HDP hakkında kapatma davası açılmasına ve Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun milletvekilliğinin düşürülmesine ABD ve AB’den gelen tepkilerdi. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price tarafınca yapılan yazılı açıklamada, kararlar “Türk demokrasisinin altını oymak” olarak nitelendirildi.
Türk Dışişleri Bakanlığı da ABD ve Avrupa’nın HDP Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun milletvekilliğinin düşürülmesi sonucuna ve HDP hakkında açılan kapatma davasına yönelik reaksiyonlarına cevap verdi. Açıklamada, “Tutarsız ve içişlerine müdahaleye yeltenen etrafları, bağımsız mahkemelerce yürütülen yargı süreçlerine hürmet duymaya davet ediyoruz” sözleri kullanıldı.
Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden ayrılması da Mart ayında dış siyaset gündeminde yer aldı. ABD Lideri Joe Biden, Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesi sonucuna ait yazılı bir açıklama yaptı. Açıklamada “Türkiye’nin ani ve niçinsiz yere İstanbul Mukavelesi olarak da bilinen Bayanlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Uğraşa Ait Avrupa Kurulu Sözleşmesi’nden çekilmesi derin bir hayal kırıklığı yaratmıştır” denildi.
AB önderleri ile ‘koltuk krizi’
6 Nisan’da ise AB’nin en üst seviye iki yetkilisi AB Kurulu Lideri Charles Michel ve Avrupa Komitesi Lideri Ursula von der Leyen Ankara’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la görüştü. Charles Michel, görüşme daha sonrasındaki açıklamasında “Türkiye’deki insan hakları ile ilgili derin telaşlarımızı Erdoğan’a ilettik. Hukuk devleti ve insan haklarına hürmet, AB’nin en temel değerleridir” dedi. “Türkiye insan haklarına hürmet göstermelidir” diyen Ursula von der Leyen ise Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çıkmasının keder verici olduğunu söylemiş oldu. İki yetkili de tıpkı vakitte, Türkiye’nin AB için kıymetli bir ortak olduğunu vurgularken, Ankara’nın bilhassa Suriyeli göçmenleri ağırlayarak değerli bir rol oynadığını vurguladı.
Bu görüşmeye damga vuran ise “koltuk krizi” oldu. Von der Leyen, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Charles Michel yan yana koltuklarda otururken kendisinin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun karşısında kanepede oturtulmasına yönelik reaksiyon gösterdi. Von der Leyen “Bir bayan olarak, bir Avrupalı olarak incinmiş ve yalnız hissettim” dedi.
Ankara’da yaşanan “koltuk krizine” sert reaksiyon gösteren İtalya Başbakanı Mario Draghi, “diktatör” olarak nitelendirdiği Erdoğan’ın von der Leyen’i küçük düşürdüğünü söylemiş oldu. Draghi’nin Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelik sözleri niçiniyle İtalyan Büyükelçi Türk Dışişleri Bakanlığı’na çağırıldı. Çavuşoğlu, “Atanmış İtalya Başbakanı Draghi’nin kabul edilemez popülist telaffuzunu ve seçimle bakılırsave gelmiş Cumhurbaşkanımız hakkındaki yakışıksız ve hadsiz sözlerini kuvvetle kınıyor, kendisine iade ediyoruz” kelamları ile reaksiyon gösterdi.
Yunan bakanla canlı yayında tartışma
Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias’ın 15 Nisan’daki Ankara ziyaretinde Türk mevkidaşı Çavuşoğlu gerçekleştirdiği basın toplantısı ise canlı yayında yaşanan sert tartışma ile gündemde yer edindi. Yunanistan’dan Türkiye’ye 2 yıl daha sonra gerçekleşen birinci bakan ziyareti dostça başladı, gergin bitmiş oldu. Ege, Doğu Akdeniz, Kıbrıs sorunu ve göç hususlarının masada olduğu görüşmelerin akabinde düzenlenen basın toplantısı problemlerin tahliline yönelik ölçülü bildirilerle başladı.
sonrasındasında Dendias, “Türkiye şayet bizim egemenlik haklarımızı ihlal etmeye devam ederse bu biçimde yaptırımlar gündeme gelecektir. Biz inanıyoruz ki komşu ülkeler olarak her iki taraf ve biz Türkiye’den hayli fazla şey kazanabiliriz. Lakin buna karar verecek olan biz değiliz” dedi. Bu açıklamaya sert reaksiyon gösteren Çavuşoğlu, “Ben Yunanistan’ı itham edici bir konuşma yapmadım. Ancak siz basının önünde ülkemi ve milletimi itham ederseniz bunun da karşılığını vermek durumundayız. Türkiye kimsenin egemenlik hakkını ihlal etmedi. Gerginliği sürdürürseniz biz de sürdürürüz” diye konuştu.
bir daha kelam alan Dendias kelamlarına, “Tahmin ettiğim üzere sen ve çalışma arkadaşların hükümdardan daha fazla kralcısınız” diye başladı. Dendias, “Siz bunları birinci kez duymuyorsunuz ki, daha evvel de Türkiye’nin egemenlik haklarımızı ihlal ettiğini söylemiş olduk. Benim bugün Ankara’da bunları söylememem mi gerekiyordu. Yunanistan’ın görüşleri çok açık. Türkiye hem Ege’de hem Doğu Akdeniz’de memleketler arası deniz hukukuna ters davranıyor” dedi.
Çavuşoğlu ise “Burada ikili biçimde bahisleri çözebiliriz. Yaşanan süreçte medet umduğunuz AB ülkelerinin bu bahiste bir yarar sağlayamayacağını da görmüş olduk. Görüşmeye devam mı edeceğiz, bu biçimde arbede mı edeceğiz? Bizim dileğimiz komşu ülke olarak tüm bu sıkıntıları diyaloglarla çözmek” diye konuştu.
Son kelam hakkını alan Dendias, Çavuşoğlu’nun konuşmasının farklı kısımlarında AB’den “üçüncü taraflar” diye kelam etmesine karşılık vererek, “Avrupa Kurulu üçüncü taraf değil. Biz Yunanistan olarak onun bir kesimiyiz. Biz bu kurulda, burada yer alan ülkelerle tıpkı kıymetleri, birebir ortak geleceği paylaşıyoruz” dedi.
Bidilk evvel Erdoğan’la görüştü daha sonra ‘soykırım’ dedi
Tarihler 23 Nisan’ı gösterdiğinde yaklaşık 3 aydır beklenen Erdoğan-Biden’ın birinci telefon görüşmesi gerçekleşti. İrtibat Başkanlığı iki önderin “ikili bağlantıların stratejik tabiatı ve karşılıklı çıkar bağları temelinde işbirliğinin genişletilmesi maksadıyla bir arada çalışmanın ehemmiyeti konularında mutabık kaldığını” deklare etti. Açıklamada, “Cumhurbaşkanı Erdoğan, FETÖ’nün ABD’deki varlığı ve ABD’nin Suriye’de PKK/PYD terör örgütüne verdiği dayanak üzere bahislerin tahlile kavuşturulmasının, Türk-Amerikan bağlantılarının daha ileri düzeylere taşınması için değerli olduğunu söz etti” denildi.
Lakin bu toplantıdan bir gün daha sonra Biden ülkesinin 24 Nisan’ı Ermeni soykırımı anma günü olarak tanıdığını ilan etti. Biden bu biçimdelikle 1915 olaylarını “soykırım” olarak anan ikinci ABD Lideri oldu. Daha evvel 1981’de ABD Lideri Ronald Reagan da 1915 olaylarına “soykırım” demişti. Biden’ın bu açıklaması başta Cumhurbaşkanı Erdoğan olmak üzere Türkiye’den büyük reaksiyon gördü.
‘Hamdolsun hiç gündeme gelmedi’
Ve nihayetinde Erdoğan-Biden içindeki birinci yüz yüze görüşmesi ise 14 Haziran’daki Brüksel’deki NATO doruğunda oldu. 90 dakika süren görüşmenin akabinde bir basın toplantısı düzenleyen Erdoğan, toplantının ‘samimi ve yapan geçtiğini’ aktardı. Erdoğan, Brüksel’e yola çıkmadan evvel havalimanında düzenlediği basın toplantısında Biden’ın 1915 olaylarını “soykırım” olarak kabul etmesini gündeme getireceğini söylemiş; “Bu yaklaşım bizi önemli manada üzmüştür. Bunu gündeme getirmeden geçmemiz gerçek değildir. Türkiye rastgele bir ülke değildir” demişti. Lakin Erdoğan, Biden’ın 1915 olayları ile ilgili ‘soykırım‘ sözünü kullanımının toplantıda gündeme gelip gelmediği sorusuna, “Hamdolsun hiç gündeme gelmedi” cevabını verdi.
Erdoğan: Biden ile uygun başladık diyemem
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 22 Eylül’de Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’na katılmak ve New York’taki Türk Evi’nin açılışını gerçekleştirmek için gittiği ABD’de Biden ile görüşememesi ve akabinde yaptığı açıklamalar da pek konuşuldu. Erdoğan, New York dönüşünde gazetecilere yaptığı açıklamada, Biden ile ilgili şunları söylemiş oldu:
Temennim odur ki iki NATO ülkesi olarak birbirimizle hasmane değil, dostça davranalım. Lakin iki NATO ülkesi olarak şu andaki gidiş pek hayra alamet değil. Benim Başbakan, Cumhurbaşkanı olarak yaklaşık 19 yıllık yöneticilik hayatımda Amerika ile olan münasebetlerimde geldiğimiz nokta maalesef âlâ bir nokta değil. Ben oğul Bush ile düzgün çalıştım, Sayın Obama ile güzel çalıştım, Sayın Trump ile âlâ çalıştım ancak Sayın Biden ile yeterli başladık diyemem.
Erdoğan’ın BM Genel Kurulu’nda Türkiye’nin Paris İklim Anlaşması’nı onaylayacağını açıklaması ise hem Türkiye’de birebir vakitte memleketler arası mecrada olumlu karşılandı.
Putin ile ‘stratejik’ görüşme
Türkiye-Rusya alakaları açısından Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in 29 Eylül’deki Soçi doruğu de kıymetliydi. Kritik görüşmenin akabinde yapılan açıklamalarda “stratejik konularda işbirliği” vurguları öne çıktı.
Bu görüşmenin akabinde Erdoğan’ın açıklamalarından öne çıkan noktalar şunlar oldu:
(Akkuyu Nükleer Santrali) Nasip olursa 2023’ün mayıs ayında birinci üniteyi bitirme kelamını kendilerinden aldık. daha sonrasında iki, üç, dört numaralı üniteler var. Olağan bizim 3 nükleer santral yapma gayemiz var. Sayın Putin’le ‘Bu iki nükleer santrali de sizinle bir arada yapabilir miyiz?’ diye de görüştük. bu biçimde Türkiye, 3 nükleer güç santraline sahip olacak. ‘Bu hususla ilgili çalışalım’ dediler.
Türkiye olarak Suriye’de, Rusya’yla birlikte kararlaştırdığımız her konuya bağlılığımızı sürdürüyoruz. Buralardan rastgele bir geri adım atmak kelam konusu değil. Bütün mutabakatlara uymaya ve güvenlik koridorundaki radikal ögelerin temizlenmesine de Türkiye olarak biz devam ettik. Bundan da taviz yok. Ancak doğal birebir yaklaşımı muhataplarımızdan da bekliyoruz.
Sayın Putin, uzayla ilgili Türkiye ile birlikte çalışmaya var. Uzayla ilgili atılabilecek adımlarla ilgili de heyetlerimizi, takımlarımızı çalıştıracağız. Yapılacak çalışmayla da bunun vakit içindemasını, yol haritası belirleyeceğiz. Ona nazaran de inşallah ilerleyeceğiz. Yani uzay çalışmalarında da epeyce daha ileri boyutta bir teklif var. Bir tane karada, bir tane denizde platform oluşturmak suretiyle, buradan uzaya roket fırlatma çalışmalarını birlikte yapabileceğimizin teklifini sağ olsun yaptılar. Bu bahiste da ilgili arkadaşlarımızı gorevlendirerek çalışacağız.
Bir kere S-400 konusunda bizim sürecimiz devam ediyor. Geri adım atmak üzere bir şey kelam konusu değil. Bu yararlı görüşmemizde tabi ki bunları da etraflıca konuştuk ve bunları daha ileri boyutlara nasıl taşıyacağımızı görüştük. Hatta uçak motorları üretiminde ne üzere adımlar atacağız, savaş uçaklarıyla ilgili ne üzere adımlar atacağız; bunları da bir daha etraflıca konuşma imkanımız oldu. Allah nasip ederse uçak motorları konusunda da birebir adımı atacağız. Bir başka bahis, gemi inşasında da bir daha birlikte biroldukça adım atabiliriz. Denizaltılara varıncaya kadar, burada da bir daha Rusya ile müşterek adımlarımız inşallah olacaktır. Çalışacağız. Durmak yok yola devam.
Büyükelçi krizi
ABD, Almanya ve Fransa dahil 10 ülkenin Ankara’daki büyükelçilerinin Osman Kavala’nın özgür bırakılması için 10 Ekim’de açıklama yayınlamaları da “büyükelçi krizi”nin doğmasına niye oldu. Kriz büyüdü, büyükelçiler Türk Dışişleri’ne çağrıldı, Cumhurbaşkanı Erdoğan ise “Talimatı Dışişleri Bakanımıza verdim, ‘Bu 10 büyükelçinin bir an evvel istenmeyen adam ilan edilmesini çabucak halledeceksiniz’ dedim” açıklamasını yaptı. Bu mevzuda büyükelçiliklerden “Diplomatik Alakalar Hakkındaki Viyana Sözleşmesi’nin 41. unsuruna riayet etmeyi teyit ediyoruz” halinde açıklamalar gelmesinin akabinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ise açıklamaları olumlu karşılayarak sonucundan vazgeçti.
Biden ile ikinci toplantıda F-16 konusu gündeme geldi
Erdoğan ve Biden’ın ikinci yüz yüze görüşmesi de 31 Ekim’de Roma’daki G-20 doruğunda gerçekleşti. 20 dakika olarak planlanan görüşme, 70 dakikaya yakın sürdü. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Biden ile toplantıda F-16’lar konusunun da gündeme geldiğini söylemiş oldu ve şunları kaydetti:
F-35’ten kaynaklanan ödememizi nasıl daha düzgün bir pozisyona taşırız bunun üzerinde durduk. F-16’lar gündeme geldi. Elimizdekilerin modernizasyonu ya da yeni F-16’ların alınması gündeme geldi. Savunma bakanlarımız süreci takip ediyorlar. Sayın Biden’ın olumlu yaklaşımını gördüm. Bunun başka bir boyutu Temsilciler Meclisi ve Senato. Biden’a ‘Sizin buralarda artık yükünüz var, Sizden bu noktada ihtimam bekliyoruz’ dedik.
İsrail’le arka arda görüşmeler
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Üsküdar’daki konutunun görsellerini çektikleri nedeni öne sürülerek tutuklanan İsrailli Mody ve Natali Oknin’in hür bırakılması Ankara-Tel Aviv içinde üst seviyeden bir daha bağlantı kurulmasına vesile oldu.
Birinci evvel İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 18 Kasım’da telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve İsrail Cumhurbaşkanı Herzog’un görüşmesinde, Türkiye-İsrail bağları ve bölgesel bahisler ele alındı. toplantıda, İsrail Cumhurbaşkanı Herzog’un, İsrailli çiftin hür bırakılması niçiniyle Erdoğan’a teşekkür ettiği bildirildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsrail Cumhurbaşkanı’yla görüşmesinde, Türkiye-İsrail bağlantılarının Ortadoğu’nun güvenlik ve istikrarı bakımından da kıymet taşıdığını belirtti. İkinci görüşme ise tıpkı gün Cumhurbaşkanı Erdoğan ile İsrail Başbakanı Naftali Bennett’in içinde gerçekleştirildi. Bu görüşme, son 8 yılda İsrail ve Türkiye başkanları içinde gerçekleşen birinci temas oldu.
BAE ile yeni devir
Abu Dabi Veliaht Prensi Pir Muhammed bin Zayid Al Nahyan’ın 24 Kasım’daki Ankara ziyareti ile Türkiye-Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ilgilerinde yeni bir sayfa açıldı. Türkiye-BAE içindeki ziyaret trafiği aslında geçtiğimiz yaz ayında sürat kazanmıştı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan evvel 18 Ağustos’ta BAE Ulusal Güvenlik Danışmanı Pir Tahnoun Bin Zayed Al Nahyan’ı kabul etmiş, 31 Ağustos’ta ise Muhammed bin Zayed el Nahyan ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirmişti. Görüşmelerin akabinde verilen olumlu iletiler dikkat çekmişti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Abu Dabi Veliaht Prensi Pir Muhammed bin Zayid Al Nahyan’ın Ankara’daki görüşmesi ise atılan en son adım oldu. Görüşmenin akabinde iki ülke içinde 10 kıymetli muahede imzalandı. Abu Dabi Kalkınma Holdingi İdare Şurası Lideri Mohamed Hasan Al Suwaidi de “Birleşik Arap Emirlikleri Türkiye’ye yatırım yapmak üzere, 10 milyar dolarlık bir fon ayırmıştır” açıklamasında bulundu.
Türkiye, Ukrayna’nın doğusu için arabulucu olmak istedi
Ukrayna’nın doğusundaki gerginliğe ait Türkmenistan dönüşünde gazetecilere açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya ve Ukrayna içinde arabulucu rolü üstlenmek istediklerini belirtti. Erdoğan, “Bununla ilgili arabuluculuk olur, kendileriyle bu mevzuyu görüşmek olur; gerek Ukrayna ile gerek (Rusya Devlet Başkanı) Sayın Putin ile bu görüşmeleri geliştirerek inşallah bunun tahlilinde bizim de bir hissemizin olmasını isteriz” tabirlerini kullandı.
Bunun üzerine açıklama yapan Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov ise Rusya ile Ukrayna’nın Türkiye arabuluculuğunda bir ortaya gelmesinin, Ukrayna’nın doğusundaki sorunun tahliline yardımcı olacağına inanmadığını kaydetti. Kremlin Sözcüsü, “Mesele şu ki Rusya Donbass’taki krizin taraflarından biri değil. (Rusya, Türkiye ve Ukrayna temsilcilerini bir ortaya getirecek) bu biçimde bir tepede sorunun tahlil yolunu bulmak mümkün olmaz. Krizin tarafı, bir taraftan Kiev; öbür taraftan (Ukrayna’nın doğusunda) tek taraflı bağımsızlıklarını ilan etmiş olan cumhuriyetlerin (Donetsk ve Lugansk) temsilcileridir” açıklamasında bulundu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in 3 Aralık’ta gerçekleşen telefon görüşmesinin akabinde da bu hususa dair net bir açıklamaya yer verilmedi. Kremlin’den yapılan açıklamaya göre Putin ve Erdoğan, Minsk mutabakatlarına ve Normandiya formatındakiler de dahil Donbass ile ilgili başka mutabakatlara uyulmasının ehemmiyet taşıdığını vurguladı.
Görüşmenin Türk tarafının inisiyatifiyle yapıldığını belirtilen açıklamada, “Putin, Kiev’in Minsk Mutabakatlarının bozulmasına yönelik yıkıcı bir çizgi izlemeye devam ettiğine dikkat çekti. Bayraktar tipi silahlı insansız hava araçlarının kullanılması da dahil Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin çatışma bölgesindeki provokatif hareketleri bunu doğruluyor. Kiev’in Donbass’a güç yoluyla müdahale etme teşebbüslerinden vazgeçmesi gerektiğinin altı çizildi” tabirlerine yer verildi.
Katar’da ‘Türk ekonomisi’ tansiyonu
Akabinde Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye – Katar Yüksek Stratejik Komite 7. Toplantısı için 6 Aralık’ta Doha’ya resmi ziyarette bulundu. Katar’daki görüşmeler bu sefer Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Katar Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Pir Muhammed Abdulrahman Al Sani’nin basın toplantısında Reuters muhabirinin “Türkiye, Katar’a para talep etmek için mi geldi?” sorusu üzerine gergin başladı.
Katar Dışişleri Bakanı Al Sani, Türkiye’nin ekonomik gidişatı niçiniyle ortaya çıkacak fırsatları değerlendirdiklerini söylemiş oldu ve “Katar’ın Türkiye’deki yatırımları büyük ve olumlu. Bu kriz süreksiz bir krizdir. İnşallah aşılacaktır” dedi.
Bakan Çavuşoğlu ise “Biz bugün buraya, Katar’dan rastgele, spesifik olarak Türkiye’ye para göndermesi için değil, ilgilerimizi her alanda geliştirmek için geldik. esasen SWAP mutabakatı da kendi ortamızda var. Daha evvelki senelerda bu muahedeye varmıştık” açıklamasında bulundu. Çavuşoğlu ayrıyeten “Öyle bir tablo çizdiniz ki, Türkiye iktisadı büsbütün bitmiş tükenmiş üzere. Bu gerçek değil, ekonomik göstergelere baktığınız vakit, Türkiye iktisadının büyümesi dünyada birinci sıralarda” diye ekledi.
Ermenistan’la münasebetlere yeni bir baht
Aralık ayından “olağanlaşmaya” dair bir değerli gelişme de 13 Aralık’ta oldu. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Ermenistan ile bağların olağanlaşması için karşılıklı temsilciler atanacağını duyurdu. Bu açıklamanın akabinde karşılıklı temsilciler atandı ve süreç devam ediyor.
2021 yılında birinci dış siyasette atağı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun 12 Ocak’ta Ankara’daki Avrupa ülkelerinin büyükelçileriyle yaptığı toplantı oldu.
Bu görüşmede Avrupa büyükelçilerine uzun vadeli bakış açısıyla hareket ettiklerini belirten Erdoğan, olumlu gündem oluşturmak ve Avrupa Birliği (AB) ile bağları rayına bir daha oturtmak için hazır olduklarını vurgulayarak, Avrupa’dan da birebir tutumu göstermesini beklediklerini kaydetti. Şiddetli geçen bir yılın akabinde 2021 yılında alakaların düzelmesini sağlamanın tarafların elinde olduğunu aktaran Türkiye Cumhurbaşkanı, AB ile bağlar konusunda tertipli tepelere ve üst seviye diyalog toplantılarına tekrar başlamanın faydalı olacağını vurguladı. Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki gerginliği düşürdüğü devirde verilen bu bildiriler, Türkiye-AB bağlarında bir yumuşama sinyali oldu.
4 buçuk yıllık ortadan daha sonra Yunanistan’la birinci toplantı
Bu süreci Türkiye ile Yunanistan içindeki istikşâfi görüşmelerin 4,5 yıllık ortadan daha sonra bir daha yapılması takip etti. 61’inci tıp istikşâfi görüşmelerin akabinde Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, “Cumhurbaşkanımızın kuvvetli liderliğinde Ege dahil tüm meselelerin tahlili mümkündür ve bunun için irademiz tamdır. Bölgesel barış ve istikrar her insanın menfaatinedir” açıklamasında bulundu. Lakin Yunanistan ile bağlantılardaki tansiyon ve karşılıklı ataklar azalmadı.
Biden idaresi Türkiye’ye yönelik mektupla başladı
ABD cephesinde de Türkiye zıddı tavır yılın birinci aylarından itibaren devam etti. çabucak hemen 20 Ocak’ta misyonu alan ABD’nin yeni lideri Joe Biden’a mektup yazan ABD Senatosu’nun 54 üyesi Türkiye’ye çeşitli suçlamalar yöneltti. 9 Şubat tarihindeki mektupta senatöler, ABD liderinden “Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve idaresine otoriter istikametten dönmesi, insan haklarına saygılı olması, siyasi ve vicdani tutukluları özgür bırakması ve bunları çabucak yapması için baskı uygulamasını” istedi. 26 Şubat’ta ise 170 Temsilciler Meclisi üyesi ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’e emsal taleplerin olduğu bir mektup daha gönderdi.
Türkiye’nin ortak üreticisi olduğu F-35 programından atılması da 2021’in en değerli gündem hususlarından bir tanesiydi. 19 Şubat’ta medyaya düşen habere göre Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı iştiraklerinden SSTEK Savunma Sanayi Teknolojileri AŞ, Türkiye’nin F-35 savaş uçağı programındaki haklarını korumak emeliyle ABD’de yapacağı teşebbüslere yönelik stratejik ve hukuksal danışmanlık hizmeti almak için milletlerarası hukuk şirketi Arnold&Porter ile mutabakat imzaladı. Yıl sonuna ulaştığımızda bu bahiste rastgele bir yeni gelişme medyaya yansımadı. Lakin Türkiye’nin F-35’teki haklarını ve ödediği parayı geri alma uğraşı sürdü.
Mısır’la yeni adımlar
Türkiye’nin Arap Baharı devrinde iktidara gelen Müslüman Kardeşler başkanlarından Muhammed Mursi’nin devrilmesi ve iktidarı Abdülfettah es-Sisi’nin almasıyla Mısır’la alakaları durmuştu. 2021 yılında bu bahiste kıymetli bir adım Mısır’ın hidrokarbon yataklarının aranması için açtığı ruhsat ihalesinde Türkiye’nin hassasiyetlerini dikkate alması oldu. Mısır, 18 Şubat’ta 24 parsel üzerinden açılan milletlerarası ihalede, arama/sondaj alanlarını Türkiye’nin 2019 yılında Birleşmiş Milletler’e bildirdiği kıta sahanlığının güney hududunda sonlandırdı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, “Mısır’la deniz yetki alanlarını müzakere ederek bir mutabakat imzalayabiliriz” derken Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar da “Bu, fazlaca kıymetli bir gelişme, bunun devam etmesini bekliyoruz” tabirlerini kullandı. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın da mevzuyu, “İki ülkenin birbirleriyle konuşması, ikili ve bölgesel bağlarımızı geliştirebilir” kelamlarıyla kıymetlendirdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ise “Mısır’la istihbari, diplomatik ve ekonomik olarak işbirliği sürecimiz devam ediyor. Badire kelam konusu değil. Bunu en üst seviyede değil de bir tık altında devam ediyor. Gönlümüz ister ki Mısır’la olan bu süreci epeyce daha kuvvetli devam ettirelim. Bu istihbari, diplomatik ve siyasi görüşmeler sonuç verici olduktan daha sonra bunu daha ileri taşırız. Mısır halkıyla Türk milletinin başka olması kelam konusu değil. Mısır halkını Yunanistan’ın yanına yerleştirmek kelam konusu değil. Olması gereken yerde görmek isteriz” açıklamasında bulundu.
HDP ve İstanbul Kontratı kararları ABD’nin tenkitlerine niye oldu
Şubat ayının değerli gündemlerinden biri de HDP hakkında kapatma davası açılmasına ve Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun milletvekilliğinin düşürülmesine ABD ve AB’den gelen tepkilerdi. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price tarafınca yapılan yazılı açıklamada, kararlar “Türk demokrasisinin altını oymak” olarak nitelendirildi.
Türk Dışişleri Bakanlığı da ABD ve Avrupa’nın HDP Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun milletvekilliğinin düşürülmesi sonucuna ve HDP hakkında açılan kapatma davasına yönelik reaksiyonlarına cevap verdi. Açıklamada, “Tutarsız ve içişlerine müdahaleye yeltenen etrafları, bağımsız mahkemelerce yürütülen yargı süreçlerine hürmet duymaya davet ediyoruz” sözleri kullanıldı.
Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden ayrılması da Mart ayında dış siyaset gündeminde yer aldı. ABD Lideri Joe Biden, Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesi sonucuna ait yazılı bir açıklama yaptı. Açıklamada “Türkiye’nin ani ve niçinsiz yere İstanbul Mukavelesi olarak da bilinen Bayanlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Uğraşa Ait Avrupa Kurulu Sözleşmesi’nden çekilmesi derin bir hayal kırıklığı yaratmıştır” denildi.
AB önderleri ile ‘koltuk krizi’
6 Nisan’da ise AB’nin en üst seviye iki yetkilisi AB Kurulu Lideri Charles Michel ve Avrupa Komitesi Lideri Ursula von der Leyen Ankara’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la görüştü. Charles Michel, görüşme daha sonrasındaki açıklamasında “Türkiye’deki insan hakları ile ilgili derin telaşlarımızı Erdoğan’a ilettik. Hukuk devleti ve insan haklarına hürmet, AB’nin en temel değerleridir” dedi. “Türkiye insan haklarına hürmet göstermelidir” diyen Ursula von der Leyen ise Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çıkmasının keder verici olduğunu söylemiş oldu. İki yetkili de tıpkı vakitte, Türkiye’nin AB için kıymetli bir ortak olduğunu vurgularken, Ankara’nın bilhassa Suriyeli göçmenleri ağırlayarak değerli bir rol oynadığını vurguladı.
Bu görüşmeye damga vuran ise “koltuk krizi” oldu. Von der Leyen, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Charles Michel yan yana koltuklarda otururken kendisinin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun karşısında kanepede oturtulmasına yönelik reaksiyon gösterdi. Von der Leyen “Bir bayan olarak, bir Avrupalı olarak incinmiş ve yalnız hissettim” dedi.
Ankara’da yaşanan “koltuk krizine” sert reaksiyon gösteren İtalya Başbakanı Mario Draghi, “diktatör” olarak nitelendirdiği Erdoğan’ın von der Leyen’i küçük düşürdüğünü söylemiş oldu. Draghi’nin Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelik sözleri niçiniyle İtalyan Büyükelçi Türk Dışişleri Bakanlığı’na çağırıldı. Çavuşoğlu, “Atanmış İtalya Başbakanı Draghi’nin kabul edilemez popülist telaffuzunu ve seçimle bakılırsave gelmiş Cumhurbaşkanımız hakkındaki yakışıksız ve hadsiz sözlerini kuvvetle kınıyor, kendisine iade ediyoruz” kelamları ile reaksiyon gösterdi.
Yunan bakanla canlı yayında tartışma
Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias’ın 15 Nisan’daki Ankara ziyaretinde Türk mevkidaşı Çavuşoğlu gerçekleştirdiği basın toplantısı ise canlı yayında yaşanan sert tartışma ile gündemde yer edindi. Yunanistan’dan Türkiye’ye 2 yıl daha sonra gerçekleşen birinci bakan ziyareti dostça başladı, gergin bitmiş oldu. Ege, Doğu Akdeniz, Kıbrıs sorunu ve göç hususlarının masada olduğu görüşmelerin akabinde düzenlenen basın toplantısı problemlerin tahliline yönelik ölçülü bildirilerle başladı.
sonrasındasında Dendias, “Türkiye şayet bizim egemenlik haklarımızı ihlal etmeye devam ederse bu biçimde yaptırımlar gündeme gelecektir. Biz inanıyoruz ki komşu ülkeler olarak her iki taraf ve biz Türkiye’den hayli fazla şey kazanabiliriz. Lakin buna karar verecek olan biz değiliz” dedi. Bu açıklamaya sert reaksiyon gösteren Çavuşoğlu, “Ben Yunanistan’ı itham edici bir konuşma yapmadım. Ancak siz basının önünde ülkemi ve milletimi itham ederseniz bunun da karşılığını vermek durumundayız. Türkiye kimsenin egemenlik hakkını ihlal etmedi. Gerginliği sürdürürseniz biz de sürdürürüz” diye konuştu.
bir daha kelam alan Dendias kelamlarına, “Tahmin ettiğim üzere sen ve çalışma arkadaşların hükümdardan daha fazla kralcısınız” diye başladı. Dendias, “Siz bunları birinci kez duymuyorsunuz ki, daha evvel de Türkiye’nin egemenlik haklarımızı ihlal ettiğini söylemiş olduk. Benim bugün Ankara’da bunları söylememem mi gerekiyordu. Yunanistan’ın görüşleri çok açık. Türkiye hem Ege’de hem Doğu Akdeniz’de memleketler arası deniz hukukuna ters davranıyor” dedi.
Çavuşoğlu ise “Burada ikili biçimde bahisleri çözebiliriz. Yaşanan süreçte medet umduğunuz AB ülkelerinin bu bahiste bir yarar sağlayamayacağını da görmüş olduk. Görüşmeye devam mı edeceğiz, bu biçimde arbede mı edeceğiz? Bizim dileğimiz komşu ülke olarak tüm bu sıkıntıları diyaloglarla çözmek” diye konuştu.
Son kelam hakkını alan Dendias, Çavuşoğlu’nun konuşmasının farklı kısımlarında AB’den “üçüncü taraflar” diye kelam etmesine karşılık vererek, “Avrupa Kurulu üçüncü taraf değil. Biz Yunanistan olarak onun bir kesimiyiz. Biz bu kurulda, burada yer alan ülkelerle tıpkı kıymetleri, birebir ortak geleceği paylaşıyoruz” dedi.
Bidilk evvel Erdoğan’la görüştü daha sonra ‘soykırım’ dedi
Tarihler 23 Nisan’ı gösterdiğinde yaklaşık 3 aydır beklenen Erdoğan-Biden’ın birinci telefon görüşmesi gerçekleşti. İrtibat Başkanlığı iki önderin “ikili bağlantıların stratejik tabiatı ve karşılıklı çıkar bağları temelinde işbirliğinin genişletilmesi maksadıyla bir arada çalışmanın ehemmiyeti konularında mutabık kaldığını” deklare etti. Açıklamada, “Cumhurbaşkanı Erdoğan, FETÖ’nün ABD’deki varlığı ve ABD’nin Suriye’de PKK/PYD terör örgütüne verdiği dayanak üzere bahislerin tahlile kavuşturulmasının, Türk-Amerikan bağlantılarının daha ileri düzeylere taşınması için değerli olduğunu söz etti” denildi.
Lakin bu toplantıdan bir gün daha sonra Biden ülkesinin 24 Nisan’ı Ermeni soykırımı anma günü olarak tanıdığını ilan etti. Biden bu biçimdelikle 1915 olaylarını “soykırım” olarak anan ikinci ABD Lideri oldu. Daha evvel 1981’de ABD Lideri Ronald Reagan da 1915 olaylarına “soykırım” demişti. Biden’ın bu açıklaması başta Cumhurbaşkanı Erdoğan olmak üzere Türkiye’den büyük reaksiyon gördü.
‘Hamdolsun hiç gündeme gelmedi’
Ve nihayetinde Erdoğan-Biden içindeki birinci yüz yüze görüşmesi ise 14 Haziran’daki Brüksel’deki NATO doruğunda oldu. 90 dakika süren görüşmenin akabinde bir basın toplantısı düzenleyen Erdoğan, toplantının ‘samimi ve yapan geçtiğini’ aktardı. Erdoğan, Brüksel’e yola çıkmadan evvel havalimanında düzenlediği basın toplantısında Biden’ın 1915 olaylarını “soykırım” olarak kabul etmesini gündeme getireceğini söylemiş; “Bu yaklaşım bizi önemli manada üzmüştür. Bunu gündeme getirmeden geçmemiz gerçek değildir. Türkiye rastgele bir ülke değildir” demişti. Lakin Erdoğan, Biden’ın 1915 olayları ile ilgili ‘soykırım‘ sözünü kullanımının toplantıda gündeme gelip gelmediği sorusuna, “Hamdolsun hiç gündeme gelmedi” cevabını verdi.
Erdoğan: Biden ile uygun başladık diyemem
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 22 Eylül’de Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’na katılmak ve New York’taki Türk Evi’nin açılışını gerçekleştirmek için gittiği ABD’de Biden ile görüşememesi ve akabinde yaptığı açıklamalar da pek konuşuldu. Erdoğan, New York dönüşünde gazetecilere yaptığı açıklamada, Biden ile ilgili şunları söylemiş oldu:
Temennim odur ki iki NATO ülkesi olarak birbirimizle hasmane değil, dostça davranalım. Lakin iki NATO ülkesi olarak şu andaki gidiş pek hayra alamet değil. Benim Başbakan, Cumhurbaşkanı olarak yaklaşık 19 yıllık yöneticilik hayatımda Amerika ile olan münasebetlerimde geldiğimiz nokta maalesef âlâ bir nokta değil. Ben oğul Bush ile düzgün çalıştım, Sayın Obama ile güzel çalıştım, Sayın Trump ile âlâ çalıştım ancak Sayın Biden ile yeterli başladık diyemem.
Erdoğan’ın BM Genel Kurulu’nda Türkiye’nin Paris İklim Anlaşması’nı onaylayacağını açıklaması ise hem Türkiye’de birebir vakitte memleketler arası mecrada olumlu karşılandı.
Putin ile ‘stratejik’ görüşme
Türkiye-Rusya alakaları açısından Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in 29 Eylül’deki Soçi doruğu de kıymetliydi. Kritik görüşmenin akabinde yapılan açıklamalarda “stratejik konularda işbirliği” vurguları öne çıktı.
Bu görüşmenin akabinde Erdoğan’ın açıklamalarından öne çıkan noktalar şunlar oldu:
(Akkuyu Nükleer Santrali) Nasip olursa 2023’ün mayıs ayında birinci üniteyi bitirme kelamını kendilerinden aldık. daha sonrasında iki, üç, dört numaralı üniteler var. Olağan bizim 3 nükleer santral yapma gayemiz var. Sayın Putin’le ‘Bu iki nükleer santrali de sizinle bir arada yapabilir miyiz?’ diye de görüştük. bu biçimde Türkiye, 3 nükleer güç santraline sahip olacak. ‘Bu hususla ilgili çalışalım’ dediler.
Türkiye olarak Suriye’de, Rusya’yla birlikte kararlaştırdığımız her konuya bağlılığımızı sürdürüyoruz. Buralardan rastgele bir geri adım atmak kelam konusu değil. Bütün mutabakatlara uymaya ve güvenlik koridorundaki radikal ögelerin temizlenmesine de Türkiye olarak biz devam ettik. Bundan da taviz yok. Ancak doğal birebir yaklaşımı muhataplarımızdan da bekliyoruz.
Sayın Putin, uzayla ilgili Türkiye ile birlikte çalışmaya var. Uzayla ilgili atılabilecek adımlarla ilgili de heyetlerimizi, takımlarımızı çalıştıracağız. Yapılacak çalışmayla da bunun vakit içindemasını, yol haritası belirleyeceğiz. Ona nazaran de inşallah ilerleyeceğiz. Yani uzay çalışmalarında da epeyce daha ileri boyutta bir teklif var. Bir tane karada, bir tane denizde platform oluşturmak suretiyle, buradan uzaya roket fırlatma çalışmalarını birlikte yapabileceğimizin teklifini sağ olsun yaptılar. Bu bahiste da ilgili arkadaşlarımızı gorevlendirerek çalışacağız.
Bir kere S-400 konusunda bizim sürecimiz devam ediyor. Geri adım atmak üzere bir şey kelam konusu değil. Bu yararlı görüşmemizde tabi ki bunları da etraflıca konuştuk ve bunları daha ileri boyutlara nasıl taşıyacağımızı görüştük. Hatta uçak motorları üretiminde ne üzere adımlar atacağız, savaş uçaklarıyla ilgili ne üzere adımlar atacağız; bunları da bir daha etraflıca konuşma imkanımız oldu. Allah nasip ederse uçak motorları konusunda da birebir adımı atacağız. Bir başka bahis, gemi inşasında da bir daha birlikte biroldukça adım atabiliriz. Denizaltılara varıncaya kadar, burada da bir daha Rusya ile müşterek adımlarımız inşallah olacaktır. Çalışacağız. Durmak yok yola devam.
Büyükelçi krizi
ABD, Almanya ve Fransa dahil 10 ülkenin Ankara’daki büyükelçilerinin Osman Kavala’nın özgür bırakılması için 10 Ekim’de açıklama yayınlamaları da “büyükelçi krizi”nin doğmasına niye oldu. Kriz büyüdü, büyükelçiler Türk Dışişleri’ne çağrıldı, Cumhurbaşkanı Erdoğan ise “Talimatı Dışişleri Bakanımıza verdim, ‘Bu 10 büyükelçinin bir an evvel istenmeyen adam ilan edilmesini çabucak halledeceksiniz’ dedim” açıklamasını yaptı. Bu mevzuda büyükelçiliklerden “Diplomatik Alakalar Hakkındaki Viyana Sözleşmesi’nin 41. unsuruna riayet etmeyi teyit ediyoruz” halinde açıklamalar gelmesinin akabinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ise açıklamaları olumlu karşılayarak sonucundan vazgeçti.
Biden ile ikinci toplantıda F-16 konusu gündeme geldi
Erdoğan ve Biden’ın ikinci yüz yüze görüşmesi de 31 Ekim’de Roma’daki G-20 doruğunda gerçekleşti. 20 dakika olarak planlanan görüşme, 70 dakikaya yakın sürdü. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Biden ile toplantıda F-16’lar konusunun da gündeme geldiğini söylemiş oldu ve şunları kaydetti:
F-35’ten kaynaklanan ödememizi nasıl daha düzgün bir pozisyona taşırız bunun üzerinde durduk. F-16’lar gündeme geldi. Elimizdekilerin modernizasyonu ya da yeni F-16’ların alınması gündeme geldi. Savunma bakanlarımız süreci takip ediyorlar. Sayın Biden’ın olumlu yaklaşımını gördüm. Bunun başka bir boyutu Temsilciler Meclisi ve Senato. Biden’a ‘Sizin buralarda artık yükünüz var, Sizden bu noktada ihtimam bekliyoruz’ dedik.
İsrail’le arka arda görüşmeler
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Üsküdar’daki konutunun görsellerini çektikleri nedeni öne sürülerek tutuklanan İsrailli Mody ve Natali Oknin’in hür bırakılması Ankara-Tel Aviv içinde üst seviyeden bir daha bağlantı kurulmasına vesile oldu.
Birinci evvel İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 18 Kasım’da telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve İsrail Cumhurbaşkanı Herzog’un görüşmesinde, Türkiye-İsrail bağları ve bölgesel bahisler ele alındı. toplantıda, İsrail Cumhurbaşkanı Herzog’un, İsrailli çiftin hür bırakılması niçiniyle Erdoğan’a teşekkür ettiği bildirildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsrail Cumhurbaşkanı’yla görüşmesinde, Türkiye-İsrail bağlantılarının Ortadoğu’nun güvenlik ve istikrarı bakımından da kıymet taşıdığını belirtti. İkinci görüşme ise tıpkı gün Cumhurbaşkanı Erdoğan ile İsrail Başbakanı Naftali Bennett’in içinde gerçekleştirildi. Bu görüşme, son 8 yılda İsrail ve Türkiye başkanları içinde gerçekleşen birinci temas oldu.
BAE ile yeni devir
Abu Dabi Veliaht Prensi Pir Muhammed bin Zayid Al Nahyan’ın 24 Kasım’daki Ankara ziyareti ile Türkiye-Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ilgilerinde yeni bir sayfa açıldı. Türkiye-BAE içindeki ziyaret trafiği aslında geçtiğimiz yaz ayında sürat kazanmıştı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan evvel 18 Ağustos’ta BAE Ulusal Güvenlik Danışmanı Pir Tahnoun Bin Zayed Al Nahyan’ı kabul etmiş, 31 Ağustos’ta ise Muhammed bin Zayed el Nahyan ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirmişti. Görüşmelerin akabinde verilen olumlu iletiler dikkat çekmişti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Abu Dabi Veliaht Prensi Pir Muhammed bin Zayid Al Nahyan’ın Ankara’daki görüşmesi ise atılan en son adım oldu. Görüşmenin akabinde iki ülke içinde 10 kıymetli muahede imzalandı. Abu Dabi Kalkınma Holdingi İdare Şurası Lideri Mohamed Hasan Al Suwaidi de “Birleşik Arap Emirlikleri Türkiye’ye yatırım yapmak üzere, 10 milyar dolarlık bir fon ayırmıştır” açıklamasında bulundu.
Türkiye, Ukrayna’nın doğusu için arabulucu olmak istedi
Ukrayna’nın doğusundaki gerginliğe ait Türkmenistan dönüşünde gazetecilere açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya ve Ukrayna içinde arabulucu rolü üstlenmek istediklerini belirtti. Erdoğan, “Bununla ilgili arabuluculuk olur, kendileriyle bu mevzuyu görüşmek olur; gerek Ukrayna ile gerek (Rusya Devlet Başkanı) Sayın Putin ile bu görüşmeleri geliştirerek inşallah bunun tahlilinde bizim de bir hissemizin olmasını isteriz” tabirlerini kullandı.
Bunun üzerine açıklama yapan Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov ise Rusya ile Ukrayna’nın Türkiye arabuluculuğunda bir ortaya gelmesinin, Ukrayna’nın doğusundaki sorunun tahliline yardımcı olacağına inanmadığını kaydetti. Kremlin Sözcüsü, “Mesele şu ki Rusya Donbass’taki krizin taraflarından biri değil. (Rusya, Türkiye ve Ukrayna temsilcilerini bir ortaya getirecek) bu biçimde bir tepede sorunun tahlil yolunu bulmak mümkün olmaz. Krizin tarafı, bir taraftan Kiev; öbür taraftan (Ukrayna’nın doğusunda) tek taraflı bağımsızlıklarını ilan etmiş olan cumhuriyetlerin (Donetsk ve Lugansk) temsilcileridir” açıklamasında bulundu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in 3 Aralık’ta gerçekleşen telefon görüşmesinin akabinde da bu hususa dair net bir açıklamaya yer verilmedi. Kremlin’den yapılan açıklamaya göre Putin ve Erdoğan, Minsk mutabakatlarına ve Normandiya formatındakiler de dahil Donbass ile ilgili başka mutabakatlara uyulmasının ehemmiyet taşıdığını vurguladı.
Görüşmenin Türk tarafının inisiyatifiyle yapıldığını belirtilen açıklamada, “Putin, Kiev’in Minsk Mutabakatlarının bozulmasına yönelik yıkıcı bir çizgi izlemeye devam ettiğine dikkat çekti. Bayraktar tipi silahlı insansız hava araçlarının kullanılması da dahil Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin çatışma bölgesindeki provokatif hareketleri bunu doğruluyor. Kiev’in Donbass’a güç yoluyla müdahale etme teşebbüslerinden vazgeçmesi gerektiğinin altı çizildi” tabirlerine yer verildi.
Katar’da ‘Türk ekonomisi’ tansiyonu
Akabinde Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye – Katar Yüksek Stratejik Komite 7. Toplantısı için 6 Aralık’ta Doha’ya resmi ziyarette bulundu. Katar’daki görüşmeler bu sefer Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Katar Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Pir Muhammed Abdulrahman Al Sani’nin basın toplantısında Reuters muhabirinin “Türkiye, Katar’a para talep etmek için mi geldi?” sorusu üzerine gergin başladı.
Katar Dışişleri Bakanı Al Sani, Türkiye’nin ekonomik gidişatı niçiniyle ortaya çıkacak fırsatları değerlendirdiklerini söylemiş oldu ve “Katar’ın Türkiye’deki yatırımları büyük ve olumlu. Bu kriz süreksiz bir krizdir. İnşallah aşılacaktır” dedi.
Bakan Çavuşoğlu ise “Biz bugün buraya, Katar’dan rastgele, spesifik olarak Türkiye’ye para göndermesi için değil, ilgilerimizi her alanda geliştirmek için geldik. esasen SWAP mutabakatı da kendi ortamızda var. Daha evvelki senelerda bu muahedeye varmıştık” açıklamasında bulundu. Çavuşoğlu ayrıyeten “Öyle bir tablo çizdiniz ki, Türkiye iktisadı büsbütün bitmiş tükenmiş üzere. Bu gerçek değil, ekonomik göstergelere baktığınız vakit, Türkiye iktisadının büyümesi dünyada birinci sıralarda” diye ekledi.
Ermenistan’la münasebetlere yeni bir baht
Aralık ayından “olağanlaşmaya” dair bir değerli gelişme de 13 Aralık’ta oldu. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Ermenistan ile bağların olağanlaşması için karşılıklı temsilciler atanacağını duyurdu. Bu açıklamanın akabinde karşılıklı temsilciler atandı ve süreç devam ediyor.